Ağız İltihapları

AĞIZ İLTİHAPLARI

GENEL BİLGİLER

Ağız boşluğu bütünüyle bir mukoza ile döşenmiştir; ağız iltihapları (stomatit) bu mukozanın bütün iltihaplarıdır. Bu terim altında, gerek belirtileri, gerek nedenleri ile mukozanın çok farklı tepkilerini yansıtan çok değişik hastalıklar toplanmıştır. Bozunların yerine göre değişik terimlere başvurulur: Diş etleri iltihabı (jenjivit); dil iltihabı (glosit) damak iltihabı (üranit); dudak iltihabı (şeilit); bademcik iltihabı (tonsilit); yutak iltihabı (farenjit).

Öte yandan, ağız iltihapları bazı durumlarda apansızın ortaya çıkabilirler; bazı durumlardaysa, bir enfeksiyon hastalığıyla, organizmanın genel bir hastalığıyla, hattâ bir zehirlenmeyle birlikte ikincil olarak gelişebilirler.

Ağız iltihaplarının belirti ve görünümleri de, şiddetlerine göre çok değişiktir.

Bununla birlikte, bazı biçimler kesin özellik gösterirler: Aftlı ağız iltihabı; uçuk kökenli ağız iltihabı; çakmak (impetigo) denen deri hastalığı kökenli ağız iltihabı; pamukçuk. Daha ilerde, ağız iltihaplarının bütün biçimlerini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

Sonuçlarsak, genellikle ağız iltihabı çok ciddi bir hastalık değildir; bununla birlikte, önemsenmemesi yanlış olur; annelerin, çocukta bir ağız iltihabı karşısında, özellikle genel belirtilerin önemli olduğu durumlarda (ateş, yorgunluk), her zaman dikkatli olmaları ve bir hekime ya da diş hekimine başvurmaları gerekir.

Fizyoloji ile ilgili anımsatmalar

Ağız mukozası çok damarlıdır ve değişik bir görünümü vardır: Çene kemikleriyle komşu iken kalın, sıkı ve sabittir (damar, dişeti); tersine, kemikli bölümlerden uzaklaştıkça incelir, yumuşar ve daha dayanıksızlaşır (dudaklar, yanaklar). Ağız boşluğunun, fiziksel ve kimyasal etmenlere ve mikroplara karşı oldukça canlı bir direnç gösterdiğini bilmek gerekir; ağız boşluğu yaralarının iyileşmesinin çok hızlı oluşu dikkati çekmektedir: Bunda, tükürüğün rolü çok önemlidir. Tükürük bezlerinden (çene altı, kulak altı bezleri) gelen bu tükürük, sindirim işlevleri dışında, düzenli akışı ile mekanik ve kayganlaştırıcı etki oluşturur ve karışımı ile ağız boşluğunda gerçek bir yıkayıcı gibi çalışır. Aynı biçimde, tartışmasız olarak, bir bakteri öldürücü etki gösterir; çünkü kimyasal etkisi (pH’ı hafifçe asittir) kesindir. Tükürük akımındaki her türlü değişiklik, bozukluklara yolaçar. Ağzın mikrop örtüsü çok zengindir; gerçekten ağız, dış etkenlerle (yiyecekler, atmosfer) getirilen her türlü mikrobun çok elverişli bir ortamda çoğaldığı, doğal olarak mikroplu bir boşluktur; bununla birlikte, bu mikropların varlığı normal koşullarda hastalığa yolaçmaz. Burada bu mikroplan tek tek saymak gereksiz olur. Bununla birlikte, fizyolojik döngenin bozulduğu durumlarda, bazı mikropların etkinleşebileceklerini unutmamak gerekir. Bu bütüne, tükürüğün karbonat ve fosfatlarının çökelmesinin, çoğunlukla kireçli olan artığını (diş taşı: Kefeki) eklemek uygun olur. Sözkonusu çeşitli öğeler (mukoza, tükürük, mikrop örtüsü, diş taşı) ağız ortamını oluştururlar. Birbirinden çok farklı olan bu etmenlere dayanan dengenin bozulması, ağız iltihaplarının sayıca çokluğunu ve değişikliğini bir ölçüde açıklar.

Nedenleri

Ağiz iltihaplarının pekçok ve çoğunlukla değişik nedenleri vardır. Bazen, bu nedenler birleşerek, birbirlerinden çok farklı biçimler ve klinik tablolar oluştururlar. Önce hastalık yapıcı mikrop etmenlerini saymak gerekir. Ya bulaşma ile, ya besinler yolu ile dışardan gelen ya da enfeksiyon hastalıkları sırasında kan yolu ile gelen mikroplar (streptokok, stafilokok, v.b.) sözkonusudur. Gene çoğunlukla, ağız boşluğu mikropları, çeşitli nedenlerle saldırganlaşırlar.

Yerel nedenler

Dişlerin görevi, özellikle 2 diş çıkarma (süt dişleri; kalıcı dişler) sırasındaki evrimleri süresince açıkça belirgindir: Diş çıkaran bir bebekteki diş kaşınması; 6 yaşındaki çocukların 1. büyük azı, dişinin çıkması ile doğan ağrılar; akıl dişlerini (özellikle alttakiler, ama bazen de üsttekiler) çıkaran genç erişkinlerin ağrıları. Bu’durumlar, bazen çok ciddi olan ve diş çıkışına bağlı denen bir ağız iltihabına yolaçabilir.

Diş çürükleri, diş dokularının yıkımıyla (besin maddelerinin birikmesi; dişözü enfeksiyonları) ağız iltihaplarının ortaya çıkmasını kolaylaştırır ya da varolan bir ağız iltihabını karmaşıklaştırırlar.

Enfeksiyona uğramış kökler, taş birikimleri, ağız ve dişlerin sağlık korumasının iyi yapılmaması, ağız iltihaplarına yolaçar ya da varolan iltihapları ağırlaştırırlar. Tam oturtulmamış protezlerin (köprüler, diş kaplamaları), tütün ve alkol gibi bazı tahriş edici etkenlerin rolü de önemlidir.

Genel nedenler

Bazen, yorgun ya da hastalık nedeniyle kansız kalmış genç kişilerde direnç azalması nedeniyle ortaya çıkarlar. Sözkonusu hastalıklar arasında bulaşıcı çocuk hastalıkları, sindirim sisteminin bazı genel durum bozuklukları ve son olarak kaza, meslek ya da ilaç kökenli zehirlenmeler sayılabilir.