Yutağın Bölümleri

YUTAĞIN BÖLÜMLERİ

Yutak çeşitli bölümlere ayrılabilir.

Yutağın burun parçası ya da burun delikleri arkası yutak boşluğu (rinofarenks)

Çatısı kamamsı kemik sinüsüne uyan, arka çeperinde çocuklarda yutak bademcikleri (ya da burun etleri) yeralan bir boşluktur. Yan çeperlerinde, orta kulağın havalanmasını sağlayan östaki borusunun yutak ağzı yerleşmiştir. Önde, koanalar aracılığıyla burun arka delikleriyle ilişkidedir.

Yutağın ağız parçası (orofarenks)

Aşağıda damak perdesinin oluşturduğu hareketli bölmeyle ayrılan yutağın burun parçası, yutağın ağız parçasıyla devam eder. Ağzın gözle muayenesinde görülen bölge burasıdır. Yanlarda damak bademcikleri (2 tane) yeralır.

Bademcikler

Lenf dokusunun oluşturduğu badem biçiminde oluşumlardır. Serbest olan iç yüzleri az ya da çok çıkıntılıdır. Tümsek biçiminde ya da tersine yumuşak damak kemerleri arasına gizlenmiş, yuvalanmış bademcikler de vardır. Bu iç yüz düzensizdir; üstünde yutak mukozasının örtücü epitelinin küçük çıkmazlarına başlangıç oluşturan birçok delik serpiştirilmiştir: Bademcik çukurcukları. Bu çukurcukların bulunması normaldir. Ama mukoza salgıları bu çükurcuklar içine beyazımsı kümeler halinde girebilir ve mide bulanmasına yolaçabi-lir. Bademciğin dış yüzü, bademciği yutağın kas düzleminden ayıran lifsi bir kalınlaşma olan bademcik kılıfından oluşur.

Bademcikler yukarda küçük dilden başlayan, aşağı doğru birbirlerinden ayrılarak inen yumuşak damak kemerleriyle sınırlı bir yuva içinde bulunurlar; ön kemer (yapısında dil-damak kası vardır) dil kenarına doğru, arka kemer (içinde yutak-damak kası bulunur) yutak yan çeperine doğru gider. İki ön kemer boğaz geçidini (isthmus) sınırlar.

Yutağın gırtlak parçası (hipofarenks)

Dil kökünün ve gırtlağın karşısında yeralır. Önde, içinden özellikle sıvı besinlerin geçtiği 2 oluk ya da armutsu sinüs, gırtlak kenarlarına doğru uzanır. Aşağıda alt büzücü kasın (yüzüksü kıkır-dak-yutak kası) kalınlaşmasının oluşturduğu yemek borusu ağzıyla sonlanır.

Yutağın alt ucu, önde yüzüksü kıkırdağın alt kenarına, arkada 6. boyun omuruna uyar.
yutak_bolumleri
FİZYOLOJİ

Yutma

Yutma sırasında yutak, gerçek bir sağımsal (peristaltik) hareketi gerçekleştiren büzücü kasların yukardan aşağı sürekli etkisiyle, yiyecek lokmasını ilerletir. Bunun için 3 yardımcı refleks hareketi gereklidir.

Yumuşak damağın kapanması

Yiyeceklerin burundan gelmesini önler; yutma sırasında yumuşak damak kasılınca, yatık bir bölme gibi yutağın ağız parçasıyla burun parçası arasına gerilerek, lokmaların yutağın burun arkasındaki bölümüne girmesini önler.

Gırtlağın kapanması

Gırtlak kapanmazsa, solunum yollarına giden yanlış bir yol oluşur. Yutma sırasında gırtlak yukarı ve öne doğru çekilir. Gırtlağın yükselmesi, dışardaki ademelmasmm (gırtlak çıkıntısı) yukarı kalkması ile de belli olur. Gırtlak deliğinin başında bulunan gırtlak kapağı, bu yükseliş sırasında sertleşmiş olan dil köküne dayanarak aşağı bastırılır ve solunum yolunu kapamış olur.

Yemek borusunun ağzının açılması

Normalde, yemek borusu ağzı, yutak alt büzücü kasının yüzüksü kıkırdağın yan yüzüne yapışan demetinin sürekli gerginliği sayesinde kapalı durmaktadır. Yiyecek lokması boğaz geçidine ulaştığı zaman, alt büzücü kasın gerginliği ketlenir, yemek borusu ağzı açılır ve lokma hiç durmaksızın geçer.

Solunum

Solunum sırasında, yutak yalnızca edilgin bir rol oynar: Yumuşak damak gevşer, aşağı iner ve ağız ile yutak arasındaki deliği kapar (çocukların süt emme işlevinde önemlidir).

Ses çıkarma

Ses çıkarma sırasında yutak, bir rezonans boşluğu rolü oynar. Boğaz geçidinin açılması ya da kapanmasında, genizleşmiş ya da genizleşmemiş seslerin ayırdedilmesini sağlar.

MUAYENE YÖNTEMLERİ

Muayene, yutağın 3 parçasına yöneliktir.

Clar aynası gibi iyi bir aydınlatma, dil basacağı ve bademcikleri muayene etmek için damak kemerleri ayırıcısı yardımıyla muayene edilir. Bazen çok şiddetli bulantı refleksleri durumunda, bir püskürtücüyle yerel uyuşturma gerekebilir.

YUTAĞIN BURUN PARÇASI

Yumuşak damak arkasına kaydırılan küçük bir ayna yardımıyla yapılan arkadan burun muayenesiyle muayene edilir. Çok ender bazı durumlarda, bir burun boşluğundan geçen bir optik aygıtla doğrudan görmeye başvurulur.

YUTAĞIN GIRTLAK PARÇASI

Gırtlak için kullanılan aynı yöntemlerle muayene edilir: Dolaylı görmeye yarayan gırtlak ay-nasıyla; dolaysız görmeye yarayan larengoskopla. Yutağın gırtlak parçasının muayenesinde röntgen filmi çekme ve sıvı karşıt madde verilerek röntgen filmi çekme de değerini korumaktadır.

YUTAK HASTALIKLARI

Yutak hastalıkları başlıca 2 büyük nedene bağlıdır: Enfeksiyonlar; urlar.

YUTAK SİNİRLERİ

Yutak kaslarına sempatik sinir dallarından, dil-yutak sinirinden ve özellikle akciğer-mide sinirlerinden oluşan yutak sinir ağıyla ulaşırlar.

Yutağın hareketliliği, özellikle akciğer-mide, sinirinin, yardımcı olarak da dil-yutak sinirinin etkisi altındadır.

BOĞAZ

Sert damağın arkaya uzantısı olan yumuşak damak ile küçük dilden, yukarda ve yanlarda da bu bademcik çukurlarından oluşmuştur. Yumuşak damağın iskeleti, sert damağın arka kenarına yapışan güçlü bir akörtüdür. Çok güçlü bir kan yapısı, akörtüsü aracılığıyla yumuşak damağın hareket etmesini sağlar. En güçlü kaslar, yumuşak damak

gerici kaslarıdır. Bu kaslar yumuşak damağın kaldırılması için aynı yönde çalışırlar: Östaki borusuna yapışan demetlerin, östaki borusunun çeperlerini birbirinden uzaklaştırarak açılmasını sağlamasıyla, orta kulağın havalanması. İndirici kaslar aşağıdadırlar, yumuşak damak kemerleri içinde yolalırlar: Ön kıvrım içinde yolalan dil-damak kası, arka kemer içinde yolalan ve yutak-gırtlağın yukarıya çıkmasını da sağlayan yutak-damak kası.