Diş Protezleri,Hareketsiz Protezler , Canlı Dişler

DİŞ PROTEZLERİ – HAREKETSİZ PROTEZLER – CANLI DİŞ

Diş, kısmen yıkıma uğramasına karşın hâlâ canlı olabilir. Diş hekimi bu canlılığı korumayı amaçlar ve yıkımın önemine göre diş, çeşitli öğelerle yeniden oluşturulur.

İnley

İnley, madensel.bir dolgunun İngilizce (in: içine tolay: koymak) adıdır; bir kovuğun içine konulduğunda, kovuğun çeperlerine uygun olarak yapılmış olduğu için, dişe normal biçimi kazandırılmış olur. Ender olarak seramikten yapılır. Çoğunlukla değerli bir alaşımdan (altın) yapılmıştır.

Onley

Gene canlı olan, ama çeperlerini dayanıksızlaştırmış bir kovuk açılmış diş, dişin çiğneme çabalarını taşıyan yüzünü bütünüyle ya da kısmen kaplayan madensel bir dolguyla tıkanmalıdır. Değişikliğe uğramış bu geniş inley’e, onley, İngilizce (on: üstüne, to lay: «koymak) denir. Her zaman bir maden alaşımından yapılır.

Diş kaplaması

Daha ağır yıkıma uğramış bir diş, inley ya da onley’le kalıcı olarak yeniden oluşturulamaz: Bu durumda kaplama yöntemine başvurmak gerekir. Yapay ya da protez biçiminde kaplama, hareketsiz bir protez öğesidir. Daha önceden hazırlanacak doğal bir taç parçasına uyarak onu.onarır. Kaplamalar bütünüyle madenden olabilirler; ama bu durumda estetok görünüşleri pek iyi olmaz. Arka dişlerde kullanılırlar.

Dökme maden kaplama

Balmumu bir makete dayanılarak dökülmüş, maden alaşımından tam bir kaplamadır. Maket sıkıca uyacak biçimde hazırlanır ve doğal bir taç parçasına tam olarak uyan bir kopya yapılabilir. Bu kaplama türü, kaplamaların en iyisidir. Çünkü daha sağlamdır, daha hassastır, dolayısıyle de yerleştirilmiş maden kaplamaya oranla işleve daha uygundur.

Yerleştirilmiş maden kaplama

Diş hekimi tarafından biçim verilmiş, yalnızca, çiğneme yüzü dökme olan, ince maden tabakasından bir halkadan yapılır. Kullanılan alaşım değerli (platin, altın, diş altını) ya da değersiz (nikel, krom, çelik) olabilir. Bozulmayan ve ağız dokularını etkilemeyen değerli alaşımlar yeğ tutulur.

Ceket kaplama

Onarımın estetik olması gereken ön dişlerde kullanılır.

Porselenden, daha ender olarak de reçineden yapılır ve doğal izlenimi verir. Porselen, sert, bozulmaz bir maddedir; içine alümin katılmasından bu yana daha da dayanıklılaşmıştır.

Reçine, erken dönemde porselen kadar iyi estetik sonuçlar verebilen bir plastik maddedir. Ama aşınır, bazen rengi değişir ve çoğunlukla dişetini zararlı yönde etkiler.

Hazır porselen kaplama

Maden bir kaplamanın görülen yüzünü, hazır bir porselen ya da reçine kaplamayla örtmek uzun süredir uygulanmaktadır.

Pişirilmiş porselen-maden kaplama

Özel bir maden üstünde porselen pişirme yöntemine dayanılarak yapılan bu kaplamanın bulunması, madenin dayanıklılığını porselenin güzelliğine ekleme olanağını sağlamış ve büyük çiğneme çabalarının etkisinde kalan arka dişlerde bile porselen kullanmaya olanak vermiştir.

CANSIZ DİŞ

Kısmi taç parçası yıkımı

Taç parçasının yıkımı, dişin canlılığını korumayı olanaksız kılacak derecede olabilir.

Bu önemli taç parçası yıkımının nedenleri şunlar olabilir:

— çürük;

— kırığa yolaçmış bir travma.

Kök kanalları kusursuz biçimde doldurulduktan sonra, yıkılmış taç parçasını hareketsiz protez öğesiyle kaplamadan önce, taç parçası sağlam olarak diş köklerine tutunacak biçimde yeniden oluşturulur.

İki teknik önerilir: Vidalı milli destek Cscrew-post); inley-çekirdek (inlay-core).

Üstte, platinli altından dökme kaplamalar. Ortada, ağızda orta kesicilerde iki Richmond milli kaplaması. Protezin iç bölümünün madenden yapıldığı, yalnızca görünen bölümün porselen olduğu seçilmektedir. Altta, üst çenede bir porselen-maden köprünün maden altyapısı. Porselen bölüm, üstüne pişirilecektir.

Vidalı milli destek

Bu yöntemde, yumuşakken taç parçası kovuğuna doldurulan bir maden alaşımı (özellikle gümüş ve civadan oluşmuş alaşım) kullanılır. Dişin bir ya da birkaç kökü olmasına göre, alaşım sertleştikten sonra köke ya da köklere kübik başlı bir vidayla tutturulur. İşlem diş hekimi tarafından muayenehanesinde gerçekleştirilir.

İnley-çekirdek

Bu ikinci yöntemde laboratuvarda dökülen bir çekirdek kullanılır. Madenden olan bu çekirdek, kök ya da köklere geçmeli çıkıntılarla tutturulur; kalan diş çeperlerine (hareketsiz protez öğesini almak için hazırlanmışlardır) sıkıca uyar. Madenden kakma ve geçmeli çıkıntılar bütününe inley-çekirdek (inlay-core) adı verilir.

Bu yöntemlerin yararları

Büyük bir taç parçası yıkımına uğramış diş, bu yöntemlerden biri ya da ötekiyle sağlamlaştırıldıktan sonra her türlü kaplama protezine dayanak noktası olabilir.

Bu protezler şunlardır:

— yerleştirilmiş maden kaplamalar ya da dökme maden kaplamalar;

— dökme porselen-maden kaplamalar;

— ön dişlerde, alüminle güçlendirilmiş, ama porselen-maden kaplamalar gibi madensel bir altyapıyla desteklenmemiş porselen ceket kaplamalar.

Tama yakın yıkımlar

Doğal taç parçasının nerdeyse bütünüyle yıkılması durumunda, yalnızca kökler kalabilir. Diş hekimi bu durumda, Richmond tipi milli kaplama diye adlandırılan (bulucusunun adından) bir kaplama yönteminden yararlanabilir.

Richmond tipi milli kaplama «yer doldurucu» diye nitelenen (çünkü yıkıma uğramış taç parçasının yerini tam olarak doldurur) tam bir kaplamadır. Köke yerleşmiş mili ve kaplamayı alması için hazırlanmış kök kesitine oturan bir başlığı vardır. Başlık ve milden oluşan bu altyapı, porselenden, daha ender olarak da reçineden yapılmış bir yüzden oluşmuş bir üstyapıyı taşır. Porselen ya da reçine yüz, dıştan görünen taraftadır ve dişin damak ya da dil yüzünü kopya eden madenden dökülmüş bir yapıya tutturulmuştur.

Üstte, canlı dişler üstünde köprü gerektiren durum. Ortada, ağızda geçici protez. Altta, ağızda köprü.

Kök milleri bütünüyle madenden olan yer doldurucu kaplamalar, azı dişleri gibi dıştan az görülen dişlerde de yapılabilir. Çoğunlukla, daha yalın olarak «milli dökme kaplamalar» diye adlandırılırlar.

EKSİK DİŞ

Taç parçası ve köklerin aşırı yıkımı (ve daha birçok neden) dişin çekilmesini gerektirebilir.

Bu diş eksikliğinin gerekçesi ne olursa olsun, eksik dişin yerini hareketsiz bir diş proteziyle doldurmak çoğunlukla olanaklıdır. Sözkonusu protez, dişsiz alana komşu dişlerin ayak görevi yapacağı bir köprüye benzer. Köprülerin dayanakları canlı dişler ya da dişözü olmayan cansız dişler olabilir.

Canlı dişler üstünde köprü

En çok 1 ya da 2 dişin eksik olması durumunda, bağlama görevini inley ya da onley’ler yapabilir. Bunların üstünlüğü, dayanak noktası görevi yapan dişlerin görünür yüzlerine dokunmamala-rıdır. Daha çok sayıda dişin eksik olması durumunda, canlı dişlere bağlamaları dökme kaplamalar oluşturur:

— maden kaplamalar;

— hazır porselen kaplama;

— pişirilmiş porselen-maden kaplama.

Cansız dişler üstünde köprü

Bu durumda kaplamalar, eksik diş sayısı az ya da çok olsun, önceden vidalı milli destek ya da inley-çekirdek ile onarılmış dişleri örten döküm kaplamalardır ya da Richmond tipi milli kaplamalardır. Çünkü, cansız dişler canlılardan daha dayanıksızdır ve köprüyü taşıyan kaplamaların, dayandıkları dişleri de güçlendirmeleri gerekir.

Bazen bir diş kemerini bütünüyle yeniden oluşturabilen köprüler, kalan dişlere, yapıştırıcı taban dolgu maddeleriyle kalıcı olarak tutturulurlar. Bununla birlikte, diş hekimi destek işi yapan bir dişe daha sonra girişimde bulunmayı düşünüyorsa, köprüsünü yapıştırıcı taban dolgu maddesiyle değil, gerek gördüğünde çıkarabileceği vidalarla tutturur. Hastanın kendisi çıkaramadığından, bu köprüye yan-hareketli köprü denir.