Dişeti İltihapları ve Dişin Destek Hastalıkları

DİŞETİ VE DİŞİN DESTEK HASTALIKLARI DİŞETİ İLTİHAPLARI

Dişeti iltihapları (jenjivit), dişeti hastalıklarının bir bölümünü oluştururlar; dişeti hastalıkları da dişin destek dokuları hastalıklarının (parodon-topatiler) bir bölümüdürler. Dişeti iltihapları süreğen ya da ivegen olabilirler; yani, ya az belirgin belirtilerle zamanla ağır ağır ilerlerler ya da tersine çok daha belirgin belirtilerle hızla gelişirler.

NEDENLER

Dişeti iltihapları son derece değişik görünümlü olmalarına karşılık, nedenleri çoğunlukla ortaktır.

İltihaplanma, bir saldırıya karşı (çoğunlukla virüs ya da bakteri saldırısı) dişetinin savunma tepkisidir. Herhangi bir dişeti iltihabının özel görünüm alması, neden olan bakteri ya da virüsün özel tipinden ya da dişetini korumak için bedenin ortaya koyduğu savunmanın özel görünümünden ileri gelir.

Yerel nedenler

Genellikle temel nedenler şunlardır:

— dişetine yakın bölgelere yerleşmiş (kök boynu) diş plağı;

— diş taşı (yalnızca dişeti üstündeki gözle görülen taşlar değil, aynı zamanda dişeti altındaki taşlar);

— yumuşak artıklar (besinlerden kalır, fırçalamayla yokedilmediklerinde, mikropların beslenmesine ve diş plakları ile diş taşlarının oluşmasına yardımcı olurlar);

— üstüne enfeksiyonun yerleşeceği yerel bir tahrişe yolaçan bazı kötü alışkanlıklar (tütün çiğneme, dişler arasında tutulan araçlarla oluşan yaralanmalar, v.b.).

Genel nedenler

Bunlar, bedenin savunmasını ya da yara iyileşmesi sürecini azaltarak mikropların gelişmesini kolaylaştıran bütün nedenlerdir: Şeker hastalığı-, kan kanserleri; agranülositozlar; hormon bozuklukları (ergenlik; âdet kanamaları; gebelik; kadınlarda yaşdönümü); vitaminlere bağlı ağır nedenler (C vitamini, tipik iskorbüt dişeti görünümü); ze hirlenmeler (civa, kurşun, arsenik); v.b.

Kansere karşı kullanılan bazı ilaçlar da bedenin savunma gücünü azaltırlar.

Hastaların çoğunda, genel nedenlerin ancak ağırlaştırıcı bir özellikleri olduğu, yerel nedenin temel olduğu ve yerel tedavinin çoğunlukla, dişetinin durumunda belirli bir iyileşme sağladığı bilinmelidir.

SÜREĞEN DİŞETİ İLTİHABI

Teşhis

En sık raslanan dişeti iltihabıdır. Yalnızca bir kemerde dişler arasındaki mukoza uzantılarına yerleşerek son derece yerel olabildiği gibi, bütün olanaklı ara yayılmalarla her 2 diş kemerine de yerleşebilir.

Dişeti koyu pembe, kırmızı, hattâ morumsu kırmızı bir renk alır. Kaygan, hattâ parlak bir görünümdedir. Hafif bir hacim artışı da saptanır (sağlam bir dişetinin, soluk pembe renkli ve portakal kabuğu görünümünü hatırlatan bir parlaklıkta olduğu unutulmamalıdır). Diş fırçalamanın ya da parmakla basmanın neden olduğu dişeti kanamalarına (jenjivoraji) raslanır. Bu, alışkın olmayan bir göz için belirgin bir tehlike işaretidir (çünkü süreğen dişeti iltihabı ağrılı değildir). Süreğen dişeti iltihabı teşhisi koymak için, hiçbir tamamlayıcı muayene gerekmez; çünkü, hiçbir genel belirtiyle birlikte değildir; röntgen filminde de hiçbir şey görülmez.

Evrim

Süreğen dişeti iltihabı tedavi edilmezse, evrimi ivegen ya da asivegen dönemlerle kesilebilir. Başka bir deyişle, derin dokuların iltihabıyla (kemik, bağ) birlikte olan süreğen diş destek dokusu yıkımına doğru ilk evreyi oluşturabilirler.

Hastalık, tedavi edildiğinde hızla iyileşmeye doğru gelişir.

Ayırıcı teşhis

Hastalığın, öteki dişeti iltihabı biçimlerinden ayırdedilmesi gerekir.

İvegen, kızartılı, yaralı ve kangrenli biçimler çok daha önemlidirler; bu hastalıklarda dişeti koyu kırmızıdır; özellikle de hastalığın ağırlık derecesine göre değişen ağrı vardır; kızartılı biçimde yalnızca dişeti «kamaşması» vardır.

Uçuk ve aft virüsleri kökenli ivegen dişeti iltihaplarının, küçük kesecikler ya da kabarcıklar bulunmasıyla daha hafif bir görünümleri vardır.

Dişeti urlarının (iyicil epitel urları, v.b.) süreğen dişeti iltihaplarında bulunmayan çoğalıcı bir görünümleri vardır.

Ayrıca, dişeti iltihabının nedenini bulmak için, nedene bağlı bir ayırıcı teşhis de yapılmalıdır.

Tedavi

Genellikle yerel (ama gerekiyorsa genel) tedavi uygulanır.

Yerel tedavi, özenli diş fırçalamalarıyla iyi bir ivegen dişeti iltihabı. Alt kesici dişler düzeyinde iltihap, mukozanın kırmızı rengiyle belirgindir.

ağız bakımına, diş plağının kaldırılmasıyla birlikte dişeti altı ve dişeti üstü taşlarının temizlenmesine dayanır.

Genel tedavinin amacı, nedenin tedavi edilmesini, hafifletilmesini ya da etkilerini ortadan kaldırmayı amaçlar (sözgelimi şeker hastalığının dengelenmesi).

Koruyucu tedavi, sağlık koruma kurallarına uymağa dayanır.

İVEGEN DİŞETÎ İLTİHAPLARI

Kızartılı dişeti iltihabı, yaralaşmalı dişeti iltihabı, kangrenli dişeti iltihabı ve virüs kökenli dişeti iltihaplan bu ad altında toplanır.

Kızartılı dişeti iltihabı

Teşhis

Dişeti, ya yerel şişkinlikler ya da dağınık küçük kırmızı lekelerle birlikte genel olarak kızarmış ve kaygandır.

Ağrı yoktur, ama dişeti «kamaşması» vardır, diş fırçalama sırasında dişeti kanar.

Genellikle tamamlayıcı muayeneler uygulanmaz.

Evrim

Kızartılı dişeti iltihabı, tedavi edilmezse, dişetinin daha ağır hastalıklarına doğru gider: Yaralaşmalı dişeti iltihabı; daha ciddi olan kangrenli dişeti iltihabı.

Tedavinin uygulanmasıyla, genel bir neden işe karışmamışsa, hızla ve iz bırakmadan iyileşir.

Ayırıcı teşhis

Süreğen dişeti iltihabınınkiyle aynıdır: Dişeti iltihaplarının öteki biçimleri ve dişeti urları ayır-dedilmeli, nedene bağlı ayırıcı teşhis uygulanmalıdır.

Süreğen dişeti iltihabı. Dişeti pembeleşmiş, kaygan ve parlak bir görünüm almıştır. 2 alt kesici dişte, diş taşı ve besin birikintilerinin neden olduğu bir çekilme görülmektedir.

Tedavi

Süreğen dişeti tedavisiyle aynıdır; ama ciddilik derecesine göre, ilk gün, hastalığa yakalanmış bölgelerin oksijenli suyla temizlenmesi yararlı olabilir.

Yaralaşmalı dişeti iltihabı

Teşhis

Klinik belirtiler

Bu dişeti iltihabı, gerek kendiliğinden, gerekse bozunlarm, özellikle baharatlı besinlerle ve bütün tahriş edici maddelerle en küçük temasında bile başlayan ağrılara yolaçar.

Sözkonusu bozun nasıldır? Bir yaralaşmadır; yani dişetinde, bütün epiteli etkileyen ve komşu koryon tabakasını çıplak bırakan madde yitimidir. Yaralaşma az ya da çok yuvarlak, az ya da çok düzenli, kesin sınırlıdır. Dibi çoğunlukla, ayrılabilen beyazımsı bir sıvıyla kaplıdır. Bozun, tek ya da çok sayıda olabilir; hattâ bütün ağız mukozasına yayılabilir.

Soluğun kötü kokması ve bol miktarda salya akması gözlenebilir.

Genellikle yaralaşmaların yerleşmelerine göre, ya boyun bölgesinde ya da çenealtı bölgesinde lenf düğümü iltihaplanmaları vardır.

Genel durum fazla bozulmamıştır; ama ateş hafifçe yükseldiği için hasta yorgunluk duyar.

Tamamlayıcı muayeneler

Kan formülü incelemesi akyuvarların oranında, özellikle parçalı çekirdekli nötrofillerde bir artışı gösterir.

Öteki muayeneler, yerel nedenler hastalığı açıklamakta yeterli olmadığı zaman, hastalıktan sorumlu olabilecek genel nedenin araştırılmasında uygulanır.

Evrim

Hastalık tedavi edilmezse, çoğunlukla yaralaşmalar giderek yayılırlar.

Doku ölümü, yani, dişetinde krater biçimli ve kanayan izler bırakan büyük miktarda madde yitimleri ile sonuçlanan yaralar ortaya çıkar. Ayrıca genel ve yerel belirtiler de ağırlaşırlar.

Tedavi sonucunda, yaralaşma olmayan bölgelerde normale dönüş gözlenir. Yaraların etkilediği dişler arası mukoza uzantıları kopmuş olarak kalırlar.

Ayırıcı teşhis

Bütün öteki dişeti iltihabı ve yaralaşma (verem, frengi, v.b.) olasılıkları ayırdedilmelidir. Bu hastalıkların teşhisi, tamamlayıcı muayenelerle sağlanır.

Yaralaşmah dişeti iltihabı. Bu bozun, üst kemerin yan kesimlerinde çok belirgin bir madde yitimiyle nitelenir.

Tedavi

Genel tedavi

Bir yandan dişeti iltihabının genel nedenini tedavi etmeye, öte yandan enfeksiyonun yayılmasını, uygun antibiyotik tedavisiyle sınırlamaya çalışılır.

Yerel tedavi

Oksijenli su emdirilmiş bir pamuk parçasıyla yaraların temizlenmesidir. Ayrıca ağzın sık sık oksijenli suyla gargara biçiminde çalkalanması istenir. Bu evrede, yerel tahrişi ortadan kaldırmak için, bazen yüzeysel diş taşı temizleme uygulanabilir.

Hasta, baharatlı yiyeceklerden ve tahriş edici maddelerden (sözgelimi tütün) kaçınmalıdır. Dişlerin çok hafif fırçalanması yararlı olabilir. Hastalık birkaç günde süreğen dişeti iltihabına dönüşür; bu evrede süreğen dişeti iltihabı tedavisi uygulanır.

Kangrenli dişeti iltihabı

Avrupa’da çok ender raslanan bir hastalıktır. Yaralı dişeti iltihabının çok ileri bir evresidir. Doku ölümü (nekroz) derin doku tabakalarına, çoğunlukla da kemiğe yayılmıştır. Sonradan önemli izler bırakır.

Virüs kökenli dişeti iltihapları Uçuk kökenli dişeti iltihabı

Teşhis

Başlangıçta, uçuğun ağız belirtileri, 1 mm çapında içi sıvı dolu küçük kabarcıklardan oluşur: Bu küçük kabarcıklar birbirlerine karışmışlardır ve hızla yaralaşmaya doğru ilerledikleri için görülmeleri çok güçtür. Evrimleri sonucunda belirgin, ince kırmızı bir şeritle çevrilmiş, beyazımsı zeminli, yuvarlağımsı bir yaralaşma görünümü verirler. Yerleşme yeri değişiktir; ama çoğunlukla, başlangıçta dişetindedir, daha sonra altındaki dokularda şişmeyle birlikte, bütün ağız mukozasını kaplar. Yerleşme yeri tek değildir. En sık görülen, ağzın çevresinde, daha çok deridedir. Üretim sistemi, burun ve gözde de yerleşebilir.

Ağrı genellikle hafiftir ve lenf düğümü büyümesi yoktur.

Bu özel tablo karşısında, genellikle tamamlayıcı muayeneye gerek kalmaz.

Evrim

Kendiliğinden iyileşmeye doğrudur.

Ayırıcı teşhis

Bozunun özgül görünümünden ötürü, başka bir hastalıkla karıştırılma olasılığı azdır.

Tedavi

Tedavinin temeli, yeni bir enfeksiyon eklenmesini (bu yaralaşmalarda ender raslanan bir durumdur) önlemek için gözetime dayanır. Virüslere karşı ilaçlar çoğunlukla etkisiz kalırlar; zaten, hastalığın kendiliğinden iyileşmeye doğru evrimi nedeniyle, bu ilaçların kullanılmasına çoğunlukla gerek kalmaz.

Aftlı dişeti iltihabı

Aslında aftlı dişeti-ağız içi iltihabı diye nitelenmesi gerekir. Çünkü, çoğunlukla dişeti mukozası korunur; buna karşılık iltihap bazen, bütün ağız mukozasına yayılabilir.