Enfeksiyöz Mononükleoz Hastalığı

ENFEKSİYÖZ MONONÜKLEOZ

Bir virüsün yolaçtığı, iyicil bir enfeksiyon hastalığıdır.

Kan hastalığı görünümü, kanda tek çekirdekli (bu yüzden hastalığa mononükleoz adı verilmiştir) büyük anormal hücreler bulunmasına dayanır. Kandaki artmış bu hücreler, normalden farklı görünümde lenfositlerdir.

Çok sık raslanan bu hastalık, özellikle ergenlik çağındaki çocuklarda ve genç erişkinlerde (15-30 yaş) yerleşir; tedavi edilmese bile, genellikle tehlikeli değildir.

NEDENLER

Bir virüs hastalığıdır. Ama hastalık nedeninin bir virüs olduğu uzun süredir düşünüldüyse de, sözkonusu virüs ancak birkaç yıl önce bulunmuştur: EB virüsü (bulucusu olan A.B.D.’li Epstein ve Barr’ın adlarının ilk harflerinden).

EB Virüsü son derece ilgi çekmektedir; bu ilginin nedeni mononükleoza yolaçması değil, ama Afrika ve Yeni Gine’de ‘ görülen ve Burkitt uru (lenf dokusu sarkomu) denen özel bir kansere yakalanmış hastalarda da bulunmasıdır.

TEŞHİS

Klinik belirtiler

Kuluçka dönemi 15-30 gün sürer.

Genç bir erişkinde hastalığın ilk belirtileri oldukça çabuk (2-3 gün) ortaya çıkar.

Bu belirtiler şunlardır:

— büyük bir yorgunluk, kırıklık, baş ve kas ağrıları ve bazen de iştahsızlıkla birlikte ateş (38,5-39CC), bütün yüzeysel lenf düğümü alanlarına

yerleşen (en belirginleri ense ve kafadadır) lenf düğümü büyümeleri (hiçbir zaman irinlenip dışarı açılmazlar);

— dalağın büyümesi (bazen de karaciğerin);

— hastalığa özgü olmayan, çok değişik görünümlerde bir anjin (boğaz ağrısı; bazen yutkunmada ağrı). Genel kural olarak inatçıdır; kuşpalazındaki yalancı zarlı anjine benzeyebilir.

Tamamlayıcı muayeneler Kan sayımı ve akyuvar formülü

Hastalığı niteleyen tek çekirdekli hücrelerin varlığını ortaya koyar.

Kanda, anormal tek çekirdekli hücrelerden oluşan (alkali boyalarla maviye boyanan büyük hücrelerdir) akyuvarlar (lenfositler) vardır; ayrıca normal lenfositler de artmıştır (lenfositoz). Parçalı çekirdekliler azalmıştır; alyuvarların ve kan pulcuk-larının sayısı normaldir (bu, enfeksiyöz mononük-leozu, ivegen kan kanserlerinden ayırır).

Ayrıca kemik iliği de, kan yapıcı hücreler yönünden normaldir.

Klinik belirtiler ve kanda tek çekirdekli kümeler (yani anormal lenfositler) bulunması, hemen hastalığı akla getirir; ama kesin teşhis, iki tamamlayıcı incelemeyle konur:

— Paul-Bunnel testi;

— enfeksiyöz mononükleoz testi (MNİ testi).

Bu 2 inceleme, hastalığı kanıtlayan antijen-antikor tepkisine dayanır. Hastaların serumlarında koyun alyuvarlarına karşı antikorlar yardır. Paul-Bunnel testinden daha eski olan MNİ testi, daha kolaydır ve daha çabuk yapılabilir.

EVRİM

Genellikle, enfeksiyöz mononükleoz çok ciddi bir hastalık değildir.

Birkaç haftada kendiliğinden (tedavisiz) iyileşir. Bütün belirtiler normale döner, buna karşılık kandaki tek çekirdekli anormal hücrelerin yokol-ması uzun sürer.

İyileşme tamdır, ama hastanın bitkinliği uzun süre geçmez.

Çok ender bir durum olmasına karşın, hastalığın evrimi bazen daha kötüdür: Ya tekrarlar (bu tekrarlama iyileşmeye doğru gelişir) ya da bir organı etkiler.

Bu hastalıkta, karaciğer hemen her zaman etkilenir; ama hastaların çoğunda belirti vermez ve sarılık ortaya çıkmasına çok ender raslanır.

Karaciğerdeki hastalığın evrimi de iyileşmeye doğrudur.

Sinirler, beyin ya da beyin zarı da etkilenebilir; ama evrim bu durumda da iyidir.

Ayrıca kalp dışzarı da hastalıktan etkilenebilir.

HASTALIĞIN ÖTEKİ BİÇİMLERİ

Hastalık 15 yaşından küçük çocuklarda da görülebilir; ama hiçbir zaman süt çocuklarında görülmez.

Hastalığın başlıca belirtileri bulunmayabilir. Gerçekten, boyun lenf düğümü büyümeleri ve anjin görülmeyebilir; bazen de, hastalığın başında, akyuvarlar azalmış olabilir.

AYIRICI TEŞHİS

Başka hastalıklar da ateşe ve lenf düğümü büyümelerine yolaçabüir. Bunların başlıcaları şunlardır :

— ivegen kan kanserleri;

— Hodgkin hastalığı;

— Stili hastalığı (çocuklarda görülen romatizma kökenli bir hastalık);

— kedi tırmığı hastalığı (virüslerle oluşan bir hastalık).

Ayırdedilmesi en güç hastalıklar, kanda tek çekirdekli hücreler bulunmasına yolaçanlardır. Bunların başlıcası toksoplazmozdur.

Toksoplazmoz, sık raslanan ve genellikle ço
cuklarda görülen bir asalak hastalığıdır. Teşhisi, Sabin ve Feldman’ın buldukları bir teste dayanır: Dye Testi (teşhisi sağlayan başka karmaşık testler de vardır. Bunlar, flüoresan antikor tekniğinden yararlanan incelemelerdir).

Miyeloyit dizi, kemik.iliğinin yaptığı 3 kan dizisinden biridir. Sonuçta kanın çeşitli parçalı çekirdekli hücreleri oluşur (nötrofiller, eyozinofiller ve bazof iller).

Toksoplazmoz, yalnızca gebeliğin başlangıç döneminde tehlikeli bir hastalıktır. Çünkü, tedavi edilmezse, kızamıkçık gibi, dölütte oluşum bozukluklarına yolaçabilir.

TEDAVİ

Enfeksiyöz mononükleozun tedavisinde, 3yöntemden yararlanılır: * — dinlenme;

— kortizon (ancak hastalığın çok şiddetli biçimlerinde) ;

— antibiyotikler; özellikle, ağızdaki mikropların ikincil olarak yolaçtığı anjinlere karşı etkin tet-rasiklinler.

SONUÇ

Enfeksiyöz mononükleoz iyicil bir hastalıktır; genellikle iz bırakmadan iyileşir.