Alyuvar Yıkımlı Kansızlıklar

ALYUVAR ENZİM BOZUKLUKLARINA BAĞLI ALYUVAR YIKIMLI KANSIZLIKLAR

Bu tipte 20 kadar kansızlık bilinmektedir ve daha yenilerinin de bulunması beklenmektedir.

En iyi bilinen ve en sık görülen, G6PD (glikoz 6-fosfat-dehidrojenaz) eksikliğine bağlı olan hastalıktır. Özellikle siyah ırktan kişilerde, Akdeniz çevresi halklarında, bazı doğulu yahudi topluluklarında, bazen de sarı ırktan kişilerde görülür.

Bu hastalık alyuvar yıkımı nöbetleriyle kendini gösterir; ama nöbetler arasında, hastalığı taşıyan kişi bütünüyle normaldir.

Aslında hastalığın görünüm ve ciddiliğinin değiştiği çeşitli biçimleri vardır; çünkü enzim bütünüyle, biraz ya da çok az eksik olabilir. Kalıtımsal bir hastalıktır. Mekanizması bilinmemektedir. Enzim eksikliğinin alyuvar çalışmasında bozukluğa yolaçtığı bilinmektedir (özellikle oksijenlenme işlemlerinde); ama alyuvarın niçin yıkıldığı bilinmemektedir. Bu hastalık, daha önce de gördüğümüz gibi, günümüzde çoğu bilinen bazı maddelerin alınmasıyla ortaya çıkan alyuvar yıkımı nöbetleriyle kendisini gösterir. Sözkonusu nöbete yolaçan nedenlerden en çok bilinen favizm’dir (bakla zehirlenmesi). Gerçekten, bakla yiyen bazı kişilerin alyuvarlarında apansızın bir yıkılma olur. Eskiden nedeni anlaşılmayan bu olayın G6PD (glikoz 6-fosfat dehidrojenaz) eksikliği olan kişilerde ortaya çıktığı anlaşılmıştır. Bu hastalığın tedavisi bütünüyle koruyucu tedavidir; alyuvar yıkımı nöbetlerine yolaçabilecek bütün ürünlerin alınmamasına dayanır. Teşhisi, enzim etkinliğini ölçen karmaşık incelemelerle konur. İlgi çekici bir durum, bu hastalığı taşıyan kişilerin sıtma hastalığına yaka-lanmamalarıdır. Oysa sıtma, özellikle G6PD eksikliğinin görüldüğü ülkelerde görülmektedir.

ALYUVARSIZLAŞMA (YA DA ALYUVAR YIKIMI) NÖBETLERİNİN BAŞLICA NEDENLERİ

Enzim yetersizliği sonucu oluşan bazı ilaçların kullanılması, alyuvar yıkımı nöbetlerine yolaçabilir. Bu ilaçların başlıcaları şunlardır:

— piramidon, aspirin (asetilsalisilik asit);

— bazı sülfamitler;

— sıtma ilaçları (primakin);

— antibiyotikler, özellikle kloramfenikol;

— kinin, kinidin;

— K vitamini;

— metilen mavisi.

Bazı hastalıklar da alyuvarsızlaşma nöbetine yolaçabilir:

— tifo;

— leptospiraz;

— virüs kökenli karaciğer iltihabı (hepatit);

— grip.