Zar Yanıkları

YAKICI ETKENLERİN YOLAÇTIĞI SAYDAM TABAKA SÜMÜKSEL ZAR YANIKLARI

Sorumlu yakıcı etken ne olursa olsun (asit ya da baz), yanıklara sık raslanır (ev, sanayi, v.b. kazaları). Bu yanıklar göz için ısı yanıklarından daha tehlikelidirler. Çünkü, ısı yanıklarında göz kapama refleksinin çalışmasına vakit kalır ve bu refleks sayesinde, bozunlar gözkapağı katlarında sınırlanır. Yakıcı etkenler durumundaysa, gözün çeşitli katları olaya katılabilir: Göz kapakları; sümüksel zar; saydam tabaka; gözün ön bölümü. Kazanın yolaçtığı bozunları, görme işlevinde azalmaya yolaçabilecek nedbeler izleyebilir.

Gözkapağının yanması Kaza anındaki bozunlar

Deri yanıklarında görülebilecek bütün görünümlerle ortaya çıkarlar. Öteki yanıklarda olduğu gibi, 1. ve 2. derece yüzeysel yanıklar nedbeleşme sorunu yaratmazlar. Buna karşılık, derin 2. derece ve 3. derece yanıklar göze yama yapma gerektirebilirler. Çoğunlukla, kol iç yüzünden alman ince bir deri yaması göze uygulanır.

Geç nedbeler

Çoğunlukla gözü sürekli çıplak bırakan ve böylece saydam tabaka bozunlarma yolaçan, ned-be kökenli gözkapağı kenarı dışa dönmeleri (ekt-ropiyon) sözkonusudur. Onarma ameliyatıyla kapaklara normal durum ve işlevleri kazandırılmalıdır.

Sümüksel zar yanıkları

Kaza anındaki bozunlar

Ağırlık sırasıyla sümüksel zar kızarıklığıyla birlikte yalın bir tahriş, kimosis diye nitelenen bir sümüksel zar ödemi, dolaşım durmasıyla birlikte bir sümüksel zar doku ölümü sözkonusu olabilir. İlk iki olay genellikle iz bırakmadan iyileşir; üçüncüsü sümüksel zar ölümüne yolaçar. Sümüksel zar altına kortizon, damar genişleticiler, hattâ hastadan alınmış sitratlı taze kan vermeyle, doku ölümü engellenmeye çalışılmalıdır. Bunlara karşın sümüksel zar ölümü önlenemezse, öteki gözün sümüksel zarından ya da ağızdan alman sümüksel zar yama-sıyla tedavi gerekir.

Geç nedbeler

Başlıca 2 tipdedirler:

— semblefaron: Gözyuvarını bir gözkapağına sağlam biçimde yapıştıran bağdçkusundan oluşmuş bir sümüksel zar nedbesidir. Rahatsızlık duygusuna, bazen çift görmeyle birlikte olan göz hareketliliği sınırlanmasına yolaçar;

— kuşkanadımsı (pterigiumsu) nedbe: Saydam tabaka üstünde bir sümüksel zar çoğalması yapar. En gelişmiş durumunda saydam tabakayı bir sümüksel zar-damar nedbesi kaplar ve saydam tabaka kurumasına yolaçabilir. Saydam tabaka kurumasının tedavisi de çok güçtür.

Saydam tabaka yanıkları

Saydam tabakada, bazen yarayla birlikte yalnızca epitelin kalkmasıyla sınırlanmış, bazen de saydam tabakanın bütün katlarına yayılmış değişken derinlikte bir yanık bulunabilir. Özellikle asitle ve bazla oluşmuş yanıkları ayırmak gerekir. Birincilerin derinlikleri genellikle sınırlı, etkileri kaza anındadır. İkinciler çoğunlukla derindirler ve etkilerini kazadan sonra göstermeyi sürdürürler. İlk tedavi, kaza yerinde yapılan ve doktorun muayenehanesinde tekrarlanan bol su ya da fizyolojik serumla gözü yıkamayı içerir. Yüzeysel yanık (asitle) durumunda antibiyotikli ve nedbeleştirici göz damlalarıyla birlikte, gözü kapatan bir pansumanla yetinilir. Derin yanık (bazla) durumunda, ön odaya iğneyle girilerek içinin yıkanması gerekir.

Uzun dönemde, damar lanmış ve duyuşuz saydam tabakanın tam matlaşmasına kadar her tipte saydam tabaka lekesi görülebilir. Tam matlaşmanın tedavisi, saydam tabaka onarma ve aktarma ameliyatlarındaki gelişmelere karşın çok güçtür.

Gözün ön bölümü yanıkları

Özellikle bazların yolaçtığı yanıklarda raslanır ve az ya da çok önemli uvea iltihabı (uveit) belirtileriyle ortaya çıkar. Tedavi, ön odaya iğneyle girilerek içini yıkamaya, ek olarak da hastaya ağızdan kortizon türevleri vermeye dayanır. Geç olarak bir ikincil glokom (tedavisi güçtür) ve katarakt (göze perde inmesi) ortaya çıkabilir.

Sonuç

Görüldüğü gibi, yakıcı maddelerin yolaçtığı saydam tabaka sümüksel zar yanıklarına sık raslanır ve ciddi olabilirler. Hastanın geleceği temel olarak yanık nedeni maddeye, aynı zamanda da sorumlu yakıcı etkene ve yanığın derinliğine göre iyi düzenlenmesi gereken tedaviye (bol yıkama; iğneyle ön odaya girilerek içini yıkama) bağlıdır. İkincil olarak düzeltici ve onarıcı cerrahi, saydam tabaka aktarımı, glokom ve katarakt cerrahisi, bu yanıkların bıraktıkları izleri onarmaya ve düzgün bir görme işlevi sağlamaya olanak verebilirler.